اختلالات یادگیری

اختلالات یادگیری

تعریف اختلالات یادگیری:

بسیارند کودکانی که ظاهری طبیعی دارند، رشد جسمی و قد و وزنشان حاکی از بهنجار بودن آنان است. هوششان کمابیش عادی است، به خوبی صحبت می‌کنند، مانند سایر کودکان بازی می‌کنند و مثل همسالان خود با سایرین ارتباط برقرار می‌کنند، در خانه نیز خود یاریهای لازم را دارند و کارهایی را که والدین به آنان واگذار می‌کنند به خوبی انجام می‌دهند و از رفتار و اخلاق عادی برخوردارند. لیکن وقتی به مدرسه می‌روند و می‌خواهند خواندن و نوشتن و حساب یاد بگیرند دچار مشکلات جدی می‌شوند. بیش از یک قرن است که متخصان علوم تربیتی و روان شناسی و گفتار درمانی در پی تشخیص و درمان مشکلات این قبیل کودکان بوده‌اند .

بیش از شصت تعریف برای اختلالات یادگیری وجود دارد که معروفترین آنها عبارتست از:

اختلال در یک یا چند فرآیند روانی پایه به درک یا استفاده از زبان شفاهی یا کتبی مربوط می‌شود و می‌تواند به شکل عدم توانایی کامل در گوش کردن ، فکر کردن ، صحبت کردن ، خواندن ، نوشتن ، حجمی کردن یا انجام محاسبه‌های ریاضی ظاهر شود. این اصطلاح شرایطی چون معلولیتهای ادراکی ، آسیب دیدگیهای مغزی ، نقص جزئی در کار مغز ، ریس ‌لکسی یا نارسا خوانی و آفازیای رشدی را در بر می‌گیرد. از سوی دیگر ، اصطلاح یاد شده آن عده را که اصولا بواسطه معلولیتهای دیداری ، شنیداری یا حرکتی همچنین عقب ماندگی ذهنی یا محرومیتهای محیطی ، فرهنگی یا اقتصادی به مشکلات یادگیری دچار شده‌اند را شامل نمی‌شود.

علل بروز اختلالات یادگیری :

ثابت شده است که علل بروز اختلالت یادگیری نسبتا مهم است. با این حال در پژوهشهای مختلف تاثیر عوامل زیر در بروز این اختلالات مورد تائید بوده‌اند. هر چند همواره تاثیر متقابل عوامل مورد نظر بوده است .

عوامل فیزیولوژیک موثر در بروز اختلالات یادگیری :

بسیاری از متخصصان بر این باورند که علل اساسی و عمده اختلالات یادگیری آسیب دیدگی مغزی شدید یا جزئی و صدمه وارده به دستگاه عصبی مرکزی است .

عوامل موثر در بروز اختلالات یادگیری:

شواهدی در دست است که نشان می‌دهد اختلالات یادگیری احتمالا در برخی خانواده‌ها بیش از دیگران دیده می‌شود. مطالعات انجام شده بر روی دوقلوها به گونه‌ای حاکی از نشانه‌های عمل ژنتیکی است . واکر ، " کول" و"ولف" به الگوهای خانوادگی پی برده‌اند که با اختلالات یادگیری پیوند دارند.

عوامل بیوشیمیایی موثر در بروز اختلالات یادگیری :

گفته شده است که اختلالات گوناگون متابولیکی در حکم عواملی هستند که موجب اختلالت یادگیری می‌شوند. برخی از عوامل بیوشیمیایی که در ارتباط با اختلالات یادگیری از آنها نام برده شده است عبارتند از: هایپوگلیسمی ، عدم توازن استیل کولی نستروز و کم کاری تروئید.

عوامل پیش هنگام و قبل از تولد در بروز اختلالات یادگیری

 اختلالات یادگیری برخی کودکان می‌تواند بواسطه مشکلاتی باشد که پیش از تولد ، هنگام تولد و بلافاصله بعد از تولد وجود داشته است.

رابطه ای میان توانایی یادگیری ، اختلالات توجه و رفتار، با کمبود اسیدهای چرب ضروری .

 همین تحقیقات نشان داد که پسرها 3برابر دخترها به اسیدهای چرب ضروری نیاز دارند. به نظر می رسد ارتباط میان کودکان منکر مبتلا به اختلالات یادگیری و رفتاری با این یافته ، قابل توجه باشد. این گزارش می افزاید: بتازگی در تحقیقی که در دانشگاه پورودو به عمل آمده است نیز بر کمبود اسید چرب امگا 3و رابطه آن با افزایش اختلالات رفتاری ، نظیر بیش فعالی ، پرخاشگری ، اضطراب ، کج خلقی و اختلالات خواب پی برده اند. دکتر لئو گالاند متخصص اطفال در انستیتو تحقیقاتی گسل نیز کودکان دچار این اختلالات را با افزودنی های اسیدهای چرب ضروری تغذیه کرده و به نتایج بسیار مفیدی دست یافته است.براساس این گزارش ، باید به این مجموعه ، تحقیقات مجله لانست سال 1995را نیز بیفزاییم که میان شب کوری و نارساخوانی با کمبود اسیدهای چرب ضروری رابطه محکمی وجود دارد. در این تحقیق ، دختر بچه ای معرفی شده است که با گذشت 3ماه از دریافت مواد حاوی اسیدهای چرب ضروری ، توانست لحظه ای مانند کودکان دیگر آرام بگیرد و از موسیقی همراه با حرکات اسباب بازی اش لذت ببرد. دکتر استروری نیز به نوعی کمبود ارثی اسیدهای چرب ضروری در کودکان بیش فعال پی برده است.اسیدهای چرب ضروری نوعی چربی ویژه اند، که بدن ما قادر به ساخت آن نیست و به همین دلیل باید آنها را از طریق تغذیه و جیره روزانه غذایی دریافت کنیم.نوزادان نارس یا کودکانی که به دفعات آنتی بیوتیک گرفته اند و یا آن دسته از کودکانی که دستگاه ایمنی ضعیفی دارند و دچار عفونت و آلرژی های پی درپی می شوند، در معرض کمبود اسیدهای چرب ضروری قرار دارند. اسیدهای چرب ضروری عمدتا به دو گروه تقسیم می شوند؛ امگا 3و امگا 6که در روغنهای مایع ، نظیر روغن آفتابگردان و در سس مایونز و بسیاری از موادغذایی ما بوفور وجود دارند و به همین دلیل بدن ما بندرت دچار کمبود آنها می شود؛ در حالی که بیشتر ما با کمبود اسیدچرب امگا 3 مواجهیم ؛ زیرا طی دهه های اخیر، رژیم غذایی جوامع شهری تغییرات شگرفی کرده است و با روشهای هیدروژنه کردن روغنها، مقادیر چربیهای خوب ، نظیر امگا 3کاهش بارزی یافته است.امگا 3به طور طبیعی در روغنهای ماهی ، روغن کانولا، روغن کتان ، جوانه گندم و حبوبات Navy Beans و Oat meal وجود دارد. دانشمندان دریافته اند که امگا 3موجود در روغنهای ماهی ، اثر محافظتی اثبات شده ای در دستگاه قلبی و عروقی و عملکرد مغز و بینایی دارد. نوع DHA امگا 3بر عملکرد شبکیه ، بویژه در نور کم ، اثر مثبت دارد و نیز باعث تقویت حافظه ، افزایش قدرت تمرکز گفتار و حرکات ارادی بدن و بهبود عملکرد مغز می شود. تحقیقات نشان می دهد که با وجود مطلوب بودن نوع تغذیه در امریکای شمالی ، امریکایی ها مقدار کمی امگا 3دریافت می کنند؛ بویژه این که از اهمیت چربی های مفید بی اطلاعند. این در حالی است که بسیاری از همین افراد، از افزودنی های مختلف برای تقویت رژیم غذایی خود استفاده می کنند. به همین دلیل توصیه می شود روغنهای ماهی همراه با آب پرتقال یا آب لیمو و همچنین ویتامین E به نوزادان و کودکان داده شود. در حال حاضر انواع کپسول های روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب ضروری و ویتامین ها در سراسر جهان مصرف می شود؛ ولی در کشور ما می توان از موادغذایی دیگر، نظیر روغن آفتابگردان ، روغن زیتون و کتان و جوانه گندم و روغن ماهی استفاده کرد. یک نکته کاملا کلیدی آن که ، هرگز نباید شیرخواران را از شیر مادر محروم کرد؛ زیرا شیر مادر 4 تا 5 برابر مقادیر معمول اسیدهای چرب ضروری در موادغذایی دیگر را در خود دارد. این مقادیر فراوان در شیر مادر، برای کودک در روزهای اول زندگی با وجود حجم کم شیر کفایت می کند و از سویی دیگر به تقویت ساختمان سلولهای مغزی و همچنین شبکیه چشم شیرخوار یاری می رساند.

اسیدهای چرب ضروری امگا 3و امگا 6آنقدر اهمیت یافته اند که در بیشتر کشورهای صنعتی ، کارخانه های بسیاری اقدام به تولید و فروش محصولات حاوی این اسیدهای چرب ضروری کرده اند. تقریبا در کشورهای غربی کسی نیست که خبری از آن نشنیده باشد و یا از گوناگونی محصولات آن بی خبر باشد. با وجود هیاهوهای موجود، متاسفانه مصرف روغنهای جامد و یا بی خبری از فواید چربیهای ضروری و مفید، کار را به جایی رسانده است که افراد بسیاری ، همه چربیها را چربی بد می شناسند. این در حالی است که در تمام غذاهای موجود، چربی وجود دارد و در صورتی که انتخاب فرد صحیح نباشد، تنها چربیهای بد مصرف می شود. امروز محققان برای معرفی چربیهای خوب تلاش فراوانی می کنند و بی سبب نیست که آن را به نام ویتامین اف (برگرفته از کلمه fatty به معنی چربی ) به مردم معرفی می کنند.

از جمله عوامل پیش از تولد عبارتند از:
• عدم تناسب نوع خون مادر با جنین
• اختلالات در ترشحات داخلی مادر
• قرار گرفتن در برابر اشعه
• استفاده از دارو
از عوامل هنگام تولد می‌تواند به مواردی چون:
• کم وزنی هنگام تولد
• آسیب وارده بر سر
• آمدن جفت پیش از نوزاد
• تولد با پا ، اشاره کرد .
از عوامل بعد از تولد عبارتند از:
• مسمومیت سرب
• نارساییهای تغذیه‌ای
• محرومیتهای محیطی و ...
عوامل آموزشی موثر در بروز اختلالات یادگیری :
به عقیده برخی متخصصان تدریس ناکافی و ناصحیح می‌تواند در بسیاری از اختلالات یادگیری عامل به حساب بیاید. به نظر می‌رسد که شماری از کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری مرکز تحت آموزش کافی و مناسب قرار نگرفته‌اند.
انواع اختلالات یادگیری :
کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری ممکن است در یکی یا چند مورد از زمینه‌های زیر دچار مشکل باشند: اختلال در زبان گفتاری ، اختلال در زبان نوشتاری ، اختلال خواندن و اختلال در حساب. به عبارتی ممکن است کودکی در همه زمینه‌های فوق به جز یک زمینه عملکرد خوب و مناسبی داشته باشد، ولی در یک زمینه دچار مشکل شود وبه این ترتیب همپوشیهای مختلفی در زمینه‌های یاد شده ممکن است اتفاق بیافتد.

درمان اختلالات یادگیری :

هر چند اختلالات یادگیری اصولا مساله‌ای آموزشی است، اما از چندین جنبه مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. بسیاری تلاشها در این زمینه آشکار از فرضیه نقص جزئی در مغز سود می‌جویند و بدین ترتیب می‌کوشند تا با ارزیابی مسائل فرض شده مربوط به این نقص زیستی مشکل را برطرف کنند. از جمله شیوه‌های درمانی رایج بر این اساس می‌توان به درمان رایج بر نگرشهای " ادراکی" - " حرکتی" اشاره کرد .در این شیوه تلاش می‌شود تا موقعیتهایی برای کودک فراهم شود تا بتواند اطلاعاتی را از محیط دریافت دارد، به یکدیگر ارتباط دهد و آنها را دریابد. استفاده از روروک ، بازیهایی برای آموزش حرکت ، تمرینات روی تخته سیاه برای رشد هماهنگی حرکت و ادراک دیداری ، حل معما در این شیوه کاربرد دارد .از روشهای درمانی دیگر می‌توان به روش " دیداری" - " حرکتی فراستیگ" و شیوه‌های رفتاری اشاره کرد. برخی از متخصصان حرفه پزشکی نیز معتقدند باید به این دسته کودکان دست کم به طور آزمایشی دارو تجویز کرد. با این حال درباره تاثیرات دارو درمانی روی دانش آموزان مبتلا به اختلالات یادگیری مطالعات انجام شده بسیار اندک است . "مگا ویتامین درمانی " اولین بار توسط کوت برای درمان این اختلالات پیشنهاد شد که به استفاده از ویتامینها تا حداکثر یک هزار برابر میزان مورد نیاز بدن گفته می‌شود .از سوی دیگر در نظر گرفتن امکانات آموزشی ویژه برای کودکان مورد توجه قرار گفته است مثلا استفاده از اتاق مرجع یا کلاسهای ویژه. با این حال مساله جای دهی مبتلایان به اختلالات یادگیری در کلاسهای مختلف هنوز مورد بحث بسیاری از متخصصان آموزش و پرورش است.